Obon – Lễ Hội Đón Từ Cõi Bên Kia

Mỗi khi mùa hè đến tháng 8, người Nhật đều nghe đến “Obon”. Dịp này thường kéo theo tình trạng kẹt xe, kẹt tàu và vé máy bay tăng giá, vì mọi người đổ xô về quê hoặc đi du lịch… Tuy nhiên, khi tìm hiểu về Obon và ý nghĩa của lễ hội này, ta không khỏi bồi hồi, xúc động và tràn đầy ấm áp. Vậy Obon là gì? Trong lòng người Nhật, Obon mang ý nghĩa như thế nào? Chúng ta hãy tìm hiểu về lễ hội này nhé.

Obon (お盆), tên đầy đủ là Urabone (盂蘭盆会), là một phong tục truyền thống tồn tại từ hơn 1400 năm trước tại Nhật Bản. Theo truyền thống, vào dịp này, các linh hồn quay về thế gian (tương tự dịp rằm tháng 7 âm lịch ở Việt Nam). Theo truyền thống Nhật Bản, gia đình sẽ tổ chức lễ để đón ông bà và tổ tiên Shoryo Mukae (精励迎え) trở về nhà.

Thời Điểm

Lễ Obon kéo dài trong 3 hoặc 4 ngày, tùy thuộc vào thời điểm khác nhau.

• Hachigatsu bon (八月盆), còn được gọi là kyubon (旧盆): diễn ra từ ngày 13 đến 16 tháng 8, diễn ra tại nhiều vùng trên toàn quốc.
• Shichigatsu bon (七月盆), còn được gọi là shinbon (新盆): diễn ra từ ngày 13 đến 15 tháng 7, tại một số vùng xung quanh Tokyo…

Ngoài ra, Kyureki bon (旧暦盆) diễn ra vào ngày 15 tháng 7 âm lịch tại Okinawa và một số vùng khác. Một số vùng và chùa cũng tổ chức lễ theo lịch riêng.

Thực tế, trước đây, khi Nhật Bản sử dụng lịch âm, Obon thường diễn ra vào dịp rằm tháng 7 âm lịch. Tuy nhiên, sau khi chuyển sang lịch dương vào thời Minh Trị, Obon đã được dời sang tháng 8 để người dân có thể tận hưởng niềm vui bên tổ tiên một cách trọn vẹn. Điều này bởi lúc đó, 80% dân số Nhật là nông dân và tháng 7 là thời điểm bận rộn với vụ mùa.

Các Hoạt Động Trong Lễ Obon

• Chiều ngày 13: Lửa đón linh hồn Mukaebon/Mukaebi (迎え盆・迎え火). Ngày này, người ta đón ông bà về, được gọi là Shoryo Mukae (精霊迎え). Đa phần, người ta sẽ đốt Ogara – lõi của thân cây đay phơi khô, bày những con vật Shoryo Uma (精霊馬) làm từ trái dưa leo và cà tím. Dưa leo tượng trưng cho ngựa (キュウリの馬) với mong muốn ông bà về được nhanh chóng. Cà tím tượng trưng cho bò (ナスの牛) để kéo dài thời gian ở bên nhau sau khi trở về mộ. Ở một số nơi, người ta còn thắp đèn hoa đăng từ mộ về nhà để đường dẫn ông bà về. Có nơi người nhà mặc áo Yukata ra đốt Ogana để đón tổ tiên.
• Từ ngày 13-15: Dâng ngũ phẩm (hương, hoa, đèn, nước, thức ăn) thể hiện lòng tôn kính và cùng ông bà, tổ tiên ôn lại kỷ niệm xưa.
• Tối ngày 15 hoặc 16: Lửa tiễn linh hồn Okuribon/Okuribi (送り盆・送り火). Ngày này, người ta tiễn ông bà và tổ tiên đi, gọi là Shoryo Okuri (精霊送り). Ở các vùng gần sông, có lễ hội Shoryo Nagashi (精霊流し) để thả thuyền, hoa đăng và đèn lồng, tương tự lễ hội ở tỉnh Nagasaki. Ở các vùng núi, người ta thường đốt lửa thành các chữ viết, ví dụ như lễ hội Kyoto Gosan Okuribi (京都五山送り火). Lễ hội này diễn ra hằng năm vào ngày 16/8 tại 5 triền núi. Lửa sẽ được đốt tại 5 địa điểm, trong đó có các chữ Hán như chữ 大 (đại), chữ 妙 (diệu) và chữ 法 (pháp), cùng với một chiếc thuyền và cổng Torii – biểu tượng của đền.

Ngoài ra, một số vùng còn tổ chức múa Bon-odori. Theo truyền thống, điệu múa này bắt đầu vào đêm trăng rằm tháng 7 âm lịch, sau khi đã tiễn ông bà và tổ tiên đi. Mọi người tập hợp để nhảy múa và ăn mừng sự suôn sẻ của lễ Obon.

Dù ở sông, núi hay đồng bằng, các hoạt động trong lễ Obon đều liên quan đến lửa và đèn lồng, bởi người Nhật tin rằng ánh sáng là để chỉ đường cho ông bà, tổ tiên di chuyển giữa hai cõi trần gian và u minh. Tuy nhiên, do đại dịch vi-rút corona, năm nay các hoạt động này bị giới hạn.

Sự Khác Biệt Giữa Obon (お盆) và Ohigan (お彼岸）

Nhiều người thường nhầm lẫn giữa Obon và Ohigan. Ở đây, chúng ta cùng tìm hiểu sự giống và khác biệt giữa hai lễ hội này.

Cả Obon và Ohigan đều liên quan đến việc viếng thăm mộ ông bà, tổ tiên, nhưng khác nhau về số lần và mục đích. Obon diễn ra mỗi năm chỉ một lần vào ngày 13-16 tháng 8 (hoặc tháng 7), để đón linh hồn ông bà, tổ tiên về nhà và đoàn tụ. Còn Ohigan tương tự như lễ thanh minh ở Việt Nam, diễn ra hai lần mỗi năm, vào tháng 3 (dịp Xuân phân) và tháng 9 (dịp Thu phân), để tảo mộ.

Ý Nghĩa Của Lễ Obon Trong Lòng Người Nhật

Đối với người Nhật, Obon và các dịp lễ truyền thống khác rất quan trọng và được mong đợi. Đối với giới trẻ, Obon là dịp để trở về quê hương, sum họp với gia đình hoặc đi du lịch để thư giãn sau những ngày làm việc căng thẳng.

Đối với mẹ chồng của tôi, bà luôn dành thời gian nuôi dưỡng con cái và chăm sóc tốt để trong dịp này, bà có thể tự hào trước tổ tiên gia đình chồng. Đồng thời, bà cũng tẩy trang bàn thờ sạch sẽ và dâng ngũ phẩm để thể hiện sự tôn kính với tổ tiên gia đình chồng. Còn đối với ba chồng của tôi, ông luôn mong chờ dịp lễ này để cùng tổ tiên ngồi uống bia lạnh và trò chuyện về những nỗ lực của mình trong năm qua.

Lời Kết

Sống ở Nhật Bản, đôi khi chúng ta có cảm giác người Nhật đặt công việc lên hàng đầu, trên cả gia đình. Tuy nhiên, khi nghe ba mẹ chồng nói về Obon, về những cố gắng để không làm tổ tiên thất vọng, chúng ta hiểu được tình cảm yêu thương gia đình và tổ tiên một cách sâu sắc và tình cảm. Yêu thương người đã khuất không phải lúc nào cũng phải trau chuốt tinh tế, đôi khi chỉ đơn giản là hy vọng vào mùa Obon sắp tới để gặp lại nhau và trò chuyện. Chẳng cần phải quá cầu kỳ, chỉ nhẹ nhàng mà thôi.